www.analyticamk.org

Sani Demiri, 1971 Gostivar’da doğdu. İlkokul ve liseyi doğum yerinde okudu. Zagreb Üniversitesi Kimya bölümünün 1. sınıfını tamamladıktan sonra, 1992 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği bölümüne yatay geçiş yaptı. Üniversiteyi 1996 yılında tamamladı. Ardından kısa bir süre naylon ipliği üreten bir fabrikada mühendis olarak çalıştı. O arada açılan Fatih Üniversitesi’nde yüksek lisans yapmaya başladı. Aynı üniversitede organik kimya uygulamalı dersler okutmanıydı. 1999 yılında Makedonya’ya geri dönüş yaparak Yahya Kemal Kolejleri’nde Kimya öğretmeni olarak çalışmaya başladı. Halen aynı okullarda Kimya Zümre Başkanlığı yapmaktadır. Aynı zamanda Üsküp Kiril ve Metodi Üniversitesi’nin Kimya Enstitüsü’nde bilimsel çalışmalarda ve projelerde yer almaktadır. S. Demiri Makedonya ve Türkiye gazetelerinde köşe yazarlığı da yapıyor.

Hayatını anlamlı ve dolu yaşayan bir gencimizdir o! Röportaja her zaman bir başlangıç olmalı… Nereden yapsak acaba? Hadi onun yaşadığı Gostivar’dan olsun bu başlangıç:

Gostivar’da yaşıyorsun. Biraz anlatır mısın? Gostivar’ın dünü bugünü nasıldır sana göre?

Gostivar’da yaşıyorum. Doğrudur. Ancak Raptiştah kökenliyim. Bazı kaynaklarda Raptişah’ın Osmanlı’daki ismi Viran Çeşme olarak geçtiğini görüyoruz. Tabii zamanla isim değişikliği olmuş olabilir. Bunun kesin olduğuna emin değilim sadece birkaç tarihi evrak böyle bir köyden bahseder ve insanları ve yer itibariyle bire bir Raptiştah’a uyuyor. Bu ismin Kalkandelen kazasına bağlı bir başka köye ait olma ihtimali de var.

Diğer yandan yaşayıp, yetiştiğim Gostivar bana göre Batı Makedonya’nın en güzel şehridir. Çok eski geleneğe sahiptir. Zamanında çok büyük göçler yaşamış bir kasabadır. Çok renkli halk kesimleri bulunmuştur Vardar’ın kıyılarında uzanan bu yerde. Farklı kültürlere sahip halkların beraberce yaşadıkları için daha anlayışlı ve daha hoşgörülü olmalarına neden olmuştur. Her ne kadar son zamanlarda değişik fikir akımlarının etkisi altında kalan insanlarımız kendi kimliklerine farklı davranmaya başlamış olsalar da son zamanlarda taşlar yine yerine oturmaya başladı. Asırlardır içimizde geliştirilmiş insani değerlerin ecnebi fikirlerden üstünlüğü görüldüğü gibi bu değerlere doğru geri dönüşüm başlamıştır. Buradaki kadroların insanlığa öğretebileceği çok şeyi bulunmaktadır. Bunu yaparken, günümüzün teknoloji ve sosyal gelişmelerini de göz önünde bulundurmak gerekir. Balkan insanın ve Makedonya’da bizlerin yaşamını iyileştirme yönünde yapabileceğimiz ve yapmamız gereken çok güzel şeyler bulunduğuna inanıyorum...

Analytica adında ilginç bir Sivil Toplum Kuruluşu’ndasınız (STK). Gostivarı anladık...  Başlangıcı yaptığımıza göre Analatika'yı sorayım: Analytica’nın STK anlayışını anlatır mısın?

Bu think-tank düşünce kuruluşunda bulunan diğer dört arkadaşımla birlikte kurucu üyeyiz. Bu tür kuruluş olarak belki Makedonya’da bir ilki temsil ediyoruz dersem abartmış olmam. Çünkü Analytica’nın yaptığı çalışmalar bölgedeki devlet politikalarına destek olarak stratejiler geliştirmektedir. Tabii yaptığımız çalışmalara birçok devlet ve devlet dışı sektörler tarafından çok ciddi bir şekilde takip ediliyoruz. Bu tür kuruluşların dünyada önemi çok büyüktür. Bizde ise yeni yeni önem kazanmaya başlamıştır. Bu tür kuruluşlar sivil toplumun nabzını ölçer ve yeni fikirler getirerek siyasal sorunların daha kolay çözüm bulmasını sağlıyor. Avrupa ve Amerika’da bu tür kuruluşların önemi devletin işlevsel hale gelmesi için çok önemlidir. Bu bilinçle hareket ederek bizde de niye olmasın dedik ve böyle bir kuruluşun kurulmasına öncülük ettik. Başta bizlere farklı gözlerle bakanlar oldu. Sonraları görülen çalışmalarımız anlaşılmaya başlanıldı. Ardından övgüler de geldi bize. Tabii bu tür sevindirici gelişmeler işimizde daha ciddi olmamızı sağladı.

Şimdiye kadar imza attığınız önemli projelerden birkaçını sayar mısın?

Analytica dört program üzerinden çalışmalarını yürütüyor: Kamu Politikaları Analizi ve Yönetimi, AB uyumu ve Entegrasyon süreci, Enerji ve Altyapı, Dış ve Güvenlik Politikası…

Projelerimizin sayısı gerçekten çoktur. Bütün bu çalışmalarımıza www.analyticamk.org sitesinden ulaşabilirsiniz. Sizlere Makedonya’da ilk defa başlatmış olduğumuz bir uygulamadan bahsetmek istiyorum. Bizler buna stajyerlik veya “internhsip” program dediğimiz uygulamadır. Analytica yurt dışından ve yurt içindeki araştırmacılara ve üniversite öğrencilerine belirli konularda stajyerlik imkânı sağlıyor. Programın çalışma şekli kısaca: Stajyer öğrenci veya araştırmacılar, Analytica’daki diğer çalışanlarla beraber araştırma ve günlük işlere beraberce bakarlar. Burada araştırma imkânı bulur, ayrıca bir düşünce kuruluşunun işleyişindeki önemli noktaları öğrenmiş olur. Anlattığım programa şimdiye kadar kırktan fazla araştırmacı katıldı. Yurt dışından ise yirmi farklı ülkeden stajyerimiz oldu. Bütün bu stajyerler hem ülkemizi tanımış oldular hem de yaptığımız çalışmalara bizzat katılarak düşünce kuruluşları hakkında bilgi edindiler. Aynı bu kişiler ilerde Makedonya’yı tanımış olmalarından dolayı bizleri de kendi ülkelerinde tanıtacaklar. Bu bir bakıma Makedonya’yı seven ve onun gönüllü elçilerinin yetişmesi anlamına da gelmektedir. 

Çalışmalarınızda hangi diller kullanılır?

Çalışmalarımız hepsi İngilizce yapılıyor. Yazılan araştırmalar İngilizce yayınlanıyor. Çünkü baştan söylediğim gibi bizim çalışmalarımız ve araştırmalarımız sadece Makedonya’ya veya bir kesim insana değil, daha geniş olarak Balkanlar, Avrupa ve dünyaya hitap ediyoruz. Bu yüzden çalışmalarımız İngilizce yapılıyor. Ama aynı çalışmalar daha sonra diğer dillere de tercüme ediliyorlar. Sayfamızda bu çalışmaların Türkçe tercümeleri de mevcuttur. Çünkü çalışmalarımızın Türkiye’den de çok ciddi bir şekilde takip edildiğini biliyoruz.

Sizden başka Türkçe konuşan var mı?

Kurucu üyelerimizin hepsinin anadili Türkçe’dir. Kendi çalışma alanlarında başarılı olan arkadaşlardır. Kuruluşumuzun oluşması doğal bir şekilde gerçekleşti. Beraber vakit geçiren kahve içen arkadaşların birçok defa beyin fırtınası yapma sonucu Analytica fikri ortaya çıkmıştır. Zaten bugün Analytica başarılıysa, bunu kendi doğallığına borçludur. Maalesef yurdumuzda birçok STK’ nın biraz yapaycılığı, arkasında da bir kazanç ya da gelir beklentisi olduğu hissedilir. Bizler ise Analytica’nın büyümesine önem veriyoruz! Karşılık olarak da bir getiri beklemedik… Beklemiyoruz da. Gelecekte STK kurmayı ve başarılı olmayı isteyen ve düşünen arkadaşlar olursa bu noktaya çok önem vermelidirler.

STK olarak Makedonya, Avrupa ve dünyadaki yerinizi değerlendirir misin?

Bu soruyu cevaplandırmadan önce kısa bir açıklama yapmalıyım. Bizim gibi düşünce kuruluşların etkisi, sadece kazandıkları ve yürüttükleri projeler ile belirlenmiyor. Bunların yanında yazdıklarımızla ifade etmeye çalıştıklarımız sosyal gerçeklerle de bu ölçümler yapılıyor. Şu anda bizlerin yukarda da belirtmiş olduğum dört ana program doğrultusunda çalışmalarımız devam ediyor. Bu alanlarda başta ülkemizin ve bölgedeki hükümetlerin yönetimlerinde bizleri ne kadar kale alıyorlarsa başarımız da o kadar çoktur. Daha doğrusu bizler ne kadar bağımsız ve gerçekçi araştırma yapıyorsak o kadar da bizlere önem veriliyor. Bölgede çok dikkatli takip edildiğimizi gördüğümüze göre bizler başarılıyızdır diye düşünüyorum.

Ayrıca Analytica internet sayfasına giren ve onu izleyenlerin listesini her ayın sonunda inceliyoruz ve Analytica’yı sadece Makedonya’dan veya Balkanlardan değil Avrupa’nın ve Amerika’nın birçok ülkesinden takip ettiklerini görüyoruz. Gördüklerimiz bizi daha verimli daha coşkulu çalışmamıza motive ediyor.

Analitica'yı destekleyen kimlerdir? Çalışmaların değeri maddi güce de dayanır?

STK dünyasındaki başarılar kazanılan ve yapılan projelere dayanıyor. Zaten proje kazanmanızın bir nevi taahhütü de önceden kazanmış olduğunuz projelerdir. Yaptığınız her yeni başvuruda da en başta bu soru gelmektedir.

Analytica’yı beş arkadaş beraberce kendi imkânlarımızla kurduk. Başta proje yoktu… En başta yapabileceğimiz çok şey de yoktu. Bu alanda yeniydik. Fakat bir yıl sonra yeni ofisimiz oldu ve büyümeye başladık. Yeni ofisimizde büro malzemesi ve bilgisayarlar TİKA tarafından sağlandı bu bizim kazandığımız ilk fonumuz oldu. Daha sonra The German Marshall Fund gibi birçok destekçimiz oldu. Proje üretme işimiz devam ettikçe, destekçi sayımız artı. Bugün kurucu üyeler dışında sürekli çalışan dört ve dışarıdan destek veren üç araştırmacımız daha bulunuyor. Analytika her geçen gün daha da büyüyor.

Umarız ilerde bir araştırma merkezi haline geliriz. Böylece barışa, özgürlüğe, insanlar arasında toleransa ve demokrasiye daha çok katkımız olur.

* * *

 Kim ne derse desin Üsküp Üsküptür... Makedonyanın nüfusunun 800 binden fazlası Üsküptedir... Dahası Üsküp büyük şehirine bağlı 8 belediye vardır (Saray, Merkez, Çayır, Butel,  Şuto Orizare, Ekşi Su ve Sutudeniçan). O zaman onu bulmanız zorlaşır. Ama dilerseniz haritayı verip yardımcı olayım size...

Sözlüğü alıp, “Sani”nin anlamı nedir diye bakayım. Güncel Türkçe Sözlüğe göre: “Yapan, işleyen, meydana getiren”…. 
1970’iyıllarının başında aramıza böyle biri gelmiş. Aramızda böyle biri yetişmiş ve şimdi de hem yenilikler meydana getiriyor, hem de bu alana yeni kişilere aynı anlayışı aşılayarak ortaya çıkarıyor… Dahası bu konuda o yalnız değildir. İnsan yalnız olarak pek büyük bir şey yapamaz. Buna gelebilmek için beraber çalışmayı öğrenmelidir. Çünkü beraberce çalışmakla varılan sonuçlar hem daha büyüktür, hem de büyüklüğü kadar anlamlıdır. Pek doğal başarılıdır da… Sani Demiri’yle bu anlayışı sergilemeye çalıştık bütün konuşmamız boyunca… O, belli, sadece “sani” değil, sözlerinden samimi olduğu da anlaşılmaktadır… Böyle samimi gençlerimizin artması dileklerimle...